Waarvoor werk jij?

Voor de podcastserie 'Dood gaan we allemaal' had ik een interview met Meindert. De grap is dat hij dankzij een stamceltransplantatie toch niet dood ging, maar de confrontatie met de eindigheid ervan, veranderde wel zijn leven. Hij wil nu vooral mensen helpen en gesprekken voeren die ergens over gaan. Dit biedt hem zingeving in zijn leven. Zijn pensionering viel net samen met het herstel van de acute leukemie. "Ik heb het geluk dat ik nu in de vorm van mijn pensioen een basisinkomen heb en gewoon kan doen wat ik leuk vind." Mensen helpen dus. 

Moet het perfect zijn?

Het gesprek met Meindert hield me dagen bezig. Er was namelijk nog iets. Hij benoemde dat hij last had van een 'chemobrein', een bijwerking van de chemobehandelingen waardoor hij soms niet op een woord kon komen. Zijn zoektocht naar die woorden ondertitelde hij in het gesprek met "uhhhhh". Tijdens het gesprek had ik daar totaal geen erg in. Ik zag hem naar woorden zoeken. Maar toen ik de opname beluisterde viel me op dat het toch wel heel veel uhhhhh's waren, dat zou de luisteraar kunnen storen en ervan weerhouden om verder te luisteren. Ik sloeg aan het knippen in de tekst. Totdat hij vertelde van dat chemobrein. Pas toen kreeg ik door dat er een verhaal zat achter- en in de uhhh's. Moeten de luisteraars die zich hieraan storen niet eens beter gaan luisteren? Ik besloot minder uhhh's te verwijderen. Moeten we er ook niet eens van af dat iedereen maar perfect moet zijn? Moet alles altijd maar snel en sneller? 

Waar ik onbevangen was begonnen met het opnemen van podcastgesprekken omdat een podcastgoeroe me had verteld dat je vooral jezelf moest zijn in zo'n gesprek, begon ik nu te twijfelen. Doe ik het wel goed genoeg? Kijk al die mensen het eens flitsend en professioneel doen, wie ben ik dan? 

Meindert maakt sinds kort ook podcasts. Hij volgde een training en had zich net als ik een microfoontje aangeschaft om via de iPhone opnames te maken. "Wat ik vooral leuk hieraan vind", zei hij, "is dat ik door dit podcasten in gesprek ga met allerlei mensen over van alles en nog wat. Ik heb op deze manier de gesprekken die ik graag wil." 

Wat is werk?

Meindert raakt me op een overtuiging. Ik ben nog niet met pensioen en vind dus dat ik nog aan het werk moet zijn. Velen zullen zeggen:"Maar jij doet toch ook heel veel?" En ja, dat klopt, ik doe van alles en verdien een 'basisinkomen' met de zorg voor mijn partner. Maar blijkbaar is dat niet genoeg. Ik stel aan me zelf nog een eis van 'professionaliteit'. Dat betekent dat ik het beroepsmatig zou moeten doen. Maar waarom eigenlijk? Wat is werk eigenlijk?

Werken is het aanbrengen van wenselijk geachte veranderingen in de omgeving door menselijke activiteit. Werk kan zowel lichamelijk als geestelijk zijn. In economisch verband spreekt men van arbeid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen betaald en onbetaald werk. Onbetaald werk voor derden waarbij geen sprake is van dwang wordt vrijwilligerswerk genoemd. Onbetaald werk voor derden waarbij wel sprake is van dwang wordt slavernij genoemd. Arbeid bij mensen jonger dan 12 jaar wordt kinderarbeid genoemd. aldus Wikipedia

Dus... als ik ramen was, ben ik aan het werk. Als ik in de tuin bezig ben, ben ik aan het werk. Als ik op mijn kleinkinderen pas ben ik aan het werk en als ik mijn man in de auto ergens naar toe breng ook. Maar  economisch gezien hebben deze activiteiten pas waarde als ik het uitbesteed en iemand er geld mee verdient. Dan heb je het over een huishoudelijke hulp, een tuinman, een kinderopvang, een taxichauffeur. Is een activiteit pas van waarde als je er een financiële beloning voor krijgt? Als je er het label 'professioneel' aan hangt? 

Wat geeft waarde?

Als vrijwilliger werk ik wekelijks vier uur voor de Luisterlijn. Mensen uit het hele land kunnen daarmee bellen als ze behoefte hebben aan een luisterend oor. Veel mensen die bellen hebben al professionele hulp in hun leven, vaak via de GGZ. Ik doe dit nu bijna twee jaar en wat mij opvalt is dat mensen bellen om van mens tot mens met iemand te spreken. "Mijn begeleider is net weg, dus nu kan ik even met jullie bellen", zei laatst iemand die zich eenzaam noemde. We hebben als samenleving zoveel uitbesteed aan 'professionals' dat we de (mede)menselijkheid dreigen te verliezen. En erger nog... we denken dat het beter is als iets door een 'professional' wordt gedaan dan door ons zelf. Vaak vertel ik aan de Luisterlijn iets over wat ik zelf heb meegemaakt als iemand me iets vertelt. Ik toon mijn eigen onvolmaaktheid omdat ik aan de Luisterlijn niet professioneel hoef te zijn. Maar wat mensen aan het eind van zo'n gesprek vaak zeggen is:" Dank je wel, ik heb hier zoveel aan gehad, ik ga nu dit of dat doen." Ze komen in beweging. En ik voel me waardevol. 

Wanneer voel jij je waardevol?

Meindert gaf aan dat hij mensen wil helpen en mooie gesprekken wil voeren, dat geeft hem waarde. 

Wat mij waarde geeft is mensen een stem geven. Mensen de gelegenheid bieden om te zeggen wat (nog) niet gezegd mag/kan worden, maar wat van binnen dringt om geuit te worden. Ik wil mensen waarde geven door mijn eigen kwetsbaarheid te tonen. Ik weet het vaak namelijk ook niet.

Professionaliteit als bescherming?

En dat niet weten, dat kan als professional niet. Als professional hoor je het te weten, je vak meester te zijn. Dus die professionele houding, horend bij het vak of kunstje dat je geleerd hebt, daarmee plaats je een muurtje tussen jezelf en de ander. In sommige beroepen, zoals in de zorg bijvoorbeeld, word je er in getraind dat muurtje of die muur in stand te houden om jezelf te beschermen. Dat kan in sommige omstandigheden heel nuttig zijn, maar eigenlijk zit het iets heel wezenlijks in de weg; Onze behoefte aan menselijk contact, onze behoefte om er als mens toe te doen voor de ander, de behoefte aan zingeving. Krijgen daarom zoveel mensen een burn-out?

Ik spreek hierover met iemand die zich al jaren bezighoudt met zingeving. Samen concluderen we dat echte professionaliteit zich uit in het bewust kunnen toepassen van de geleerde professie en/of de eigen kwetsbaarheid of ervaring. Zo geef je een ander de gelegenheid om ook zinvol of van waarde te zijn voor jou. Je geeft jezelf de gelegenheid te leren. 

Herwaardering van werk

Al schrijvend kom ik tot een antwoord op mijn eigen vraag. Ik werk om te leren van het leven. En daarvoor heb ik andere mensen nodig die mij af en toe een vraag stellen. Dat geeft mij waarde. En geld om de hypotheek, de energierekening en het eten van te betalen? Dat kunnen we betalen vanuit het pensioen van mijn man en mijn 'basisinkomen'. 

Is het tijd voor een maatschappelijke herwaardering van werk? Of kunnen we dan beter spreken over waardering voor het aanbrengen van wenselijk geachte veranderingen in de omgeving, door menselijke activiteit?