Versterk eigen regie en eigen kracht door taalgebruik

Ik wilde me in het begin geen 'mantelzorger' noemen omdat er voor mij een zweem van 'slachtofferschap' om heen hangt. Korte tijd daarna besloot ik me bewust wél mantelzorger te noemen om te laten zien dat niet alle mantelzorgers 'slachtoffers' zijn. Daar begon mijn onderzoek naar wat 'slachtoffers' tot slachtoffer maakt en hoe je mensen juist kunt versterken. Ik ontdekte dat woordgebruik en intonatie daarin zeer bepalend zijn.

Toonzetting
Het antwoord op de vraag: "Jij hebt het wel zwaar hè?" ligt voor de hand. Je moet van goede huize komen om dan te antwoorden dat je het helemaal niet zwaar vindt en er juist veel plezier in hebt. Bevestiging van zwaarte ligt meer voor de hand. Vervolgens vertelt de vraagsteller aan anderen dat je het toch wel heel erg zwaar hebt en voor je het weet zit je in een sfeer, mindset, waarin ontkenning van 'zwaarte' bijna onmogelijk is. Als je een volgende keer vertelt dat je zo geniet van de tijd die je met je zieke moeder doorbrengt vanwege de verdieping in jullie relatie, past dat niet meer in het referentiekader van: 'ze heeft het zwaar'. Mensen weten niet meer of ze je nog kunnen geloven. Het duurt niet lang meer of je vertelt alleen nog maar over de moeilijke momenten. En door die aandacht op het 'zware' wordt het ook steeds zwaarder. Je verliest de positieve aspecten uit het oog. ... Totdat er iemand komt die je de vraag stelt: "Wat vind je mooi in de zorg voor je moeder?".  Je ogen gaan weer stralen en je vertelt blij hoe jullie relatie zich verdiept en je je moeder leert kennen van een heel andere kant. Als je na zo'n vraag de deur uitstapt hoor je buiten de vogels weer fluiten, je krijgt er energie van. Hoezo zwaar?
Zo subtiel werkt het. Wat dacht je van de impact van een kop: "Mantelzorgers overbelast"?

Wat geeft kracht?
Ik zal niet ontkennen dat vele mantelzorgers het zwaar hebben en af en toe aan het eind van hun Latijn zijn.
Voor mij is het de vraag waar je in zo'n situatie mee bent geholpen, of... wat kan voorkomen dat het allemaal teveel wordt. Dan durf ik te beweren dat het al helpt om ook naar de positieve kanten van de zaak te kijken. Dat dat energie geeft die het beter mogelijk maakt om de zware momenten aan te kunnen, die meer ruimte geeft om oplossingen te bedenken. Het geeft meer ruimte om de regie te houden en om als mantelzorger ook goed voor jezelf te zorgen!
Zelf heb ik het er af en toe moeilijk mee dat mijn agenda totaal dreigt te worden beheerst door de agenda van mijn partner Wim. Ik heb het af en toe nodig even helemaal 'niets' te moeten, om mijn eigen ding te kunnen doen. Ik moet hier voortdurend alert op zijn en dat lukt me goed als ik energie genoeg heb. Soms ben ik dat ook even kwijt en dan laat ik mijn agenda weer bepalen door Wim en raak ik in een negatieve sfeer. Als iemand mij op zo'n moment zegt: "Wat zie je er moe uit, het is ook niet gemakkelijk hè?", zal ik dat ontkennen. Ik zal niets zeggen, of zeggen dat ik een nachtje slecht geslapen heb, maar dat het verder goed met me gaat. Maar als iemand mij zou zeggen: "Wat zie je er moe uit, hoe komt dat?" gebeurt er al iets anders... Ik ga bij mezelf na hoe het komt. De vraagsteller nodigt me uit om inzicht te krijgen in mijn eigen situatie. Zo kwam ik er op die manier achter dat ik Wim af en toe ook moet vragen om mij te helpen, om mij de ruimte te geven de dingen op mijn manier en in mijn tempo te doen in plaats van de zijne. Ik kreeg weer zicht op wat ik zélf kon doen om de situatie te veranderen. Alleen het stellen van de vraag lucht al heel erg op.

Waarom spreken we niet juist die kracht in mensen aan, maar versterken eerder de 'zwakte'? Volgens mij zijn vooral vrouwen hier goed in, uit een behoefte om de ander te helpen. Als die ander zichzelf wel kan redden, ben jij als helper niet nodig.... denk je. Maar hoe anders wordt het als iemand echt kan vertellen hoe het is, waar ie plezier in heeft, waar ie moeite mee heeft? En als je dan de vraag stelt: "Kan ik je nog ergens mee helpen?". Wedden dat er dan wel degelijk een hulpvraag komt, maar dan één die bijdraagt aan de versterking van de persoon van binnenuit? Versterking van de Eigen Kracht. Al was het alleen maar vanwege het feit dat de persoon zelf de vraag stelt en daarmee zelf de regie neemt.

Hoe spreek je de eigen kracht aan?
Het is dus de kunst om de juiste taal te spreken om het oplossend vermogen, de eigen kracht in iemand aan te spreken. Tijdens de opleiding Hypnotherapie die ik 10 jaar geleden volgde, maakte ik kennis met de Voice Dialogue methode. Deze methode gaat er vanuit dat wij verschillende delen in ons hebben die je allemaal op verschillende wijze kunt aanspreken. Zo is er bijvoorbeeld de criticus die naar voren komt als je zegt: "Hier deugt toch echt helemaal niks van". De criticus zal dat gretig beamen en nog veel meer minpunten aandragen. Of de perfectionist die naar boven komt als er iets te verbeteren valt. En als je zegt hoe erg het is dat iemand maar één maal per maand gedoucht wordt, zal ogenblikkelijk de verzorger in iemand opstaan om te zorgen voor meer douchebeurten. Voor het aanspreken van de eigen kracht in iemand, wat bijdraagt aan het vermogen om zelf de regie te voeren  en zelf met oplossingen te komen voor problemen moet je vooral open vragen stellen. Open vragen, onbevangen, zonder vooroordeel, zonder eigen antwoord op de achtergrond. Dat is niet zo gemakkelijk. Doorvragen en doorvragen. Het effect is een groter inzicht in de eigen situatie en meer zicht op oplossingsmogelijkheden. Je creëert overzicht. En iemand kan pas eigen keuzes maken en eigen regie voeren als ie overzicht heeft.

Meer deskundigheid
Vanuit mijn eigen ervaringen en behoefte hier meer mee te doen ben ik benieuwd of er meer onderzoek is gedaan in de taalkunde of communicatiewetenschappen naar het effect van bepaald taalgebruik op mensen. In bijvoorbeeld NLP, Voice Dialogue, Transactionele Analyse kom ik het wel tegen in therapeutische vorm, maar ik zou het aardig vinden om dit meer toe te passen in het stimuleren van eigen kracht of eigen regie zoals de overheid dat nu van ons verwacht.
Tips? Ik hoor het graag.






Reacties

  1. Een treffend voorbeeld: Een medewerker van een steunpunt vroeg zich af hoe het kan dat mantelzorgers zo moeilijk naar de festiviteiten van de Dag v.d. Mantelzorg zijn te krijgen. Vervolgens werd mij vol trots een zelfgemaakte film getoond met interviews met mantelzorgers op zo'n Dag. De startvraag bij elk interview was: "Wat is voor het zwaarste aan mantelzorg?"
    (Tsja, wie wil daar nu bij horen ;-))

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Naast de reactie van Arjen, krijg ik via twitter en mail ook tips, suggesties en reacties waarin men aangeeft het een heel interessant onderwerp te vinden. Dat stimuleert me zeer om verder te (onder)zoeken. Wie helpt?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Arjen niets van terug gehoord tijdens ons netwerkoverleg. #jammer!

    @Cora Het steunpuntmantelzorg Steenwijkerland wil ik graag helpen om dat te onderzoeken. We hebben een behoorlijk bestand met mantelzorgers die we graag op een positieve manier willen benaderen. Het is zoeken, je mooie manier van kijken helpt ons. Dank daarvoor! Je kan me benaferen via h.zwaneveld@zorggroep-onl.nl

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dag Cora, mooi punt. Open vragen lijken me daarin heel belangrijk, eveneens als stiltes/ de tijd nemen, niet te snel het gesprek verder nemen door de vraag deels al weer in te vullen, niet allerlei oplossingen aandragen, wel vragen stellen ter verduidelijking (wat bedoel je, waar denk je aan). Wellicht ook handig om te kijken naar Oplossingericht werken.
    Harro Labrujere

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ha Cora, Een geweldige tekst! We zijn maatschappelijk vooral de laatste jaren zo gewend geraakt om zorg als een last te beschouwen (en vanaf de tachtiger jaren te institutionaliseren, met vooral ook veel makro-economische gevolgen van dien)dat de ruimte voor het "genoegen" om te zorgen grotendeels is verdwenen! Graag maak ik zorgvernieuwers Vofbrilliant.nl ook attent op je blog!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Hallo Cora, het is opnieuw een mooi verwoord blog. En dit keer met zeker een krachtig signaal. Ik herken het helemaal: ook ik word vaak, veel te vaak als slachtoffer benaderd. En als je dat maar vaak genoeg tegen me zegt, dan ga ik me ook zo voelen en zo gedragen. Het kost veel energie om er telkens tegen in te gaan. En wanneer je dit wel doet, dan is vaak de reactie dat ik niet goed eerlijk durf te zeggen dat ik het zwaar heb. Heel vermoeiend, dit onbegrip en dit hardnekkig beeld. Ik bedoel: ik lig ook wel eens met mijn-hoofd-onder-het-kussen maar ik ben niet geholpen met "beklaagd" te worden, integendeel.
    Gisteren tijdens het landelijk symposium "Werken met mantelzorgers vanuit WMO-perspectief" bleek dat je signaal veel medestanders kent, onder de aanwezige deelnemers alsook bij de andere sprekers. Meer dan je denkt. Iedereen daar aanwezig gelooft in kracht en verbinding van het mantelzorgen en dat mantelzorgers niet zielig zijn. En dat "hetzwaarvinden" en "meehuilen" niet werkt. Ik heb getracht dit vanuit mijn eigen praktijkervaring aan te geven. Twee andere sprekers benadrukten dit sterk en konden vanuit hun wetenschappelijke onderzoeken aantonen dat het niet werkt en bevestigden dat mantelzorgers vooral krachtige mensen zijn. Het leek alsof alleen de politiek (met een versterkende werking vanuit de media) een beeld heeft of ons aanreikt dat mantelzorgers het alleen maar zwaar hebben. Ik breng je graag met deze 2 sprekers in contact. Ik mail je hierover. Ik draag graag dit signaal samen met jou uit, het is mijn vaste overtuiging dat mantelzorgers niet zielig zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Het is zeer leuk adhv allerlei tips verder in het onderwerp te duiken. Als ik zoek bij 'framing' vind ik het volgende artikel wat erg in de buurt komt van wat ik bedoel: http://taalstrategie.nl/framing-ontwikkelingssamenwerking/

    Ook leuk wat op de site van taalstrategie bij 'framing' staat omschreven:
    Het gebruiken van specifieke taal om de juiste emoties en wereldbeelden aan te wakkeren, waardoor de boodschap aan overtuigingskracht wint. Dit is een kunst die nog onderontwikkeld is in Nederland.
    En over het leren van 'framing': Framing kan je leren, maar niet uit een boekje. Het is een kwestie van met een andere blik naar de realiteit te gaan kijken

    'Kantelen' noemen ze dat in Wmo land.

    Ik ga nog even door....

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Over framing gesproken: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3387862/2013/02/04/Zo-arm-zijn-ouderen-nu-ook-weer-niet.dhtml

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Mooi geschreven, heel toepasselijk op mijn huidige leven

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten