Mantelzorg in zorgopleidingen....

Mijn verhaal als mantelzorger gaat over het kunnen leiden van een eigen leven, samen met een gehandicapte partner. Ik schrijf daarover, spreek daarover en sinds kort deel ik het ook met leerlingen van zorgopleidingen. En vooral dat laatste vind ik prachtig om te doen. Van hun docenten hoor ik dat het voorziet in een grote behoefte... een behoefte aan praktijkervaringen van mantelzorg op zich, en de relatie van mantelzorg met professionele hulp.

Beeldvorming
In februari gaf ik een gastles aan 2e jaarsstudenten van de opleiding SPH (sociaal pedagogische hulpverlening) aan de Hogeschool Windesheim in Almere en vandaag aan 2e jaarsstudenten logopedie, verpleging en fysiotherapie aan de Hogeschool van Rotterdam.
Voor veel studenten blijkt 'mantelzorg' een abstract begrip en een mantelzorger is voor hun vaak een ouder iemand, veelal een vrouw met grijs haar. Bovendien leven ze in de veronderstelling dat mantelzorgers 'hulp' nodig hebben. Dat mantelzorgers ook zorgpartners kunnen zijn is een eye-opener.

Eigen regie?
Ik vertel over onze ervaringen in de zorg. Ik vertel over de artsen en verpleegkundigen in het ziekenhuis die vonden dat Wim maar naar een verpleeghuis moest omdat ik niet 24/7 voor hem zou kunnen zorgen. Ik vertel over de fysiotherapeut die Wim thuis verbiedt om samen met mij de trap op te lopen, omdat dat te gevaarlijk zou zijn. Ik vertel over de strijd die een dergelijke houding van professionals steeds oplevert, terwijl je eigenlijk wilt dat ze je een handje helpen om het leven te kunnen leiden waar je zelf voor kiest. Mét de bijbehorende risico's. Risico's die elke zorgverlener lijkt te willen mijden, vanuit de allerbeste bedoelingen gedacht. Maar... risico nemen hoort bij het leven, je leert er zelfs van.

Een student reageert hier op: "Mooi wat u vertelt. Wij hebben net de afgelopen weken geleerd over herseninfarcten en de docent zei dat het onze verantwoordelijkheid als professional is om te bepalen of iemand naar een verpleeghuis, een revalidatiecentrum of naar huis moet. Ik zal toch eens vragen hoe dat nu zit met wat de patient en partner zelf willen." Na zo'n opmerking is mijn dag al goed. Nog mooier is het als een student fysiotherapie zegt dat zij juist wel heel erg leren te luisteren naar wat de patiënt zélf aangeeft te willen. Het verschilt dus per docent/opleiding hoe eigen regie wordt ingevuld.

Mantelzorger als zorgpartner?
Ik vertel hoe je als mantelzorger de 'patiënt' in het normale leven meemaakt. Dat je daardoor elke verandering ziet, en eigenlijk een perfecte waarnemer van ontwikkelingen, zowel positief als negatief, kunt zijn. Hiermee kun je de professionele hulpverlener van informatie voorzien die belangrijk kan zijn voor de verdere behandeling. Maar ook dat je als mantelzorger die zelf verzorgt en behandelt, dergelijke waarnemingen af en toe graag even zou voorleggen aan een professional om eventueel zaken te kunnen bijstellen. Dit vraagt van beiden een open houding en de wil om van elkaar te leren. Als een professional op voorhand gaat invullen hoe de behandeling thuis zou moeten zijn, zonder de mantelzorger daarin te betrekken, slaat hij iets heel fundamenteels over. Dit zijn voor deze studenten compleet nieuwe inzichten. Ook begrijpelijk als je een mantelzorger alleen maar ziet als iemand die zelf hulp nodig heeft. Ik vertel dan dat ik als mantelzorger juist het meest geholpen ben door mij als zorgpartner serieus te nemen en me te helpen mijn taak als 'zorger' zo goed en gemakkelijk mogelijk te kunnen doen. Dat betekent ook dat ik als mantelzorger zou moeten leren om af en toe juist niet te zorgen, om ook de patient de gelegenheid te geven om te leren voor zichzelf te zorgen. Dan vertel ik hoe ik Wim liet worstelen met zichzelf toen hij met zijn rollator was gevallen en me hulpeloos aankeek. Ik onderdrukte mijn neiging om te gaan tillen en bekeek de situatie waarin hij in een soort van spagaat naast de rollator lag. Ook ik zou zo niet op kunnen staan. Hij legde zijn benen weer recht onder zijn lijf en ging recht voor de rollator zitten. Zo kon hij uiteindelijk zelf overeind komen. Als ik die eerste keer meteen was gaan tillen, had ik de volgende keren ook moeten tillen. Dat is niet goed voor mijn rug, en ook niet goed voor het zelfvertrouwen van Wim. Ik suggereer dan ook aan de studenten dat ze misschien wel het beste kunnen zorgen door een ander te leren voor zichzelf te zorgen. Daarvoor moet je de ander niet meer zien als patiënt, of potentiele patiént (de hulpbehoevende mantelzorger), maar als mens. Als gelijkwaardig mens, met andere kwaliteiten dan jijzelf, waardoor je van elkaar kunt leren.

Mantelzorg als verplicht vak in zorgopleiding
Ja, zo zou van mij de toekomst van de zorg en hulpverlening eruit mogen zien.... de ene mens helpt de ander, door verschillen in kwaliteiten als aanvullend te zien en als kans om van elkaar te leren. Om zo samen beter te worden... Voor de één betekent dat dat hij weer drie stappen kan lopen omdat de ander hem leert hoe je je benen weer kunt bewegen. Voor de ander betekent het dat hij meer zelfvertrouwen krijgt omdat hij ziet wat hij zelf kan. Weer een ander leert om te gaan met de eindigheid van het leven, omdat hij ziet dat niet meer behandelen de patient veel rust geeft.
Eigenlijk betekent het een ontwikkeling naar meer medemenselijkheid in de zorg. En misschien is mantelzorg wel hét voorbeeld van die medemenselijkheid. Mantelzorg geven doe je vanuit een relatie met iemand, daar zit altijd gevoel bij. Als we mantelzorg en beroepsmatige zorg als 'samenzorg' willen zien dan dwingt dat allen om hoofd en hart met elkaar te verbinden. Laten we beginnen met het introduceren van het vak mantelzorg als onderdeel van elke zorg- en hulpverleningsopleiding.

Reacties

  1. Cora, ik herken heel veel in je verhaal. Je verwoordt het weer heel helder en treffend. En ook ik vind het belangrijk dat het client- of patient-perpectief goed wordt gezien en ook wordt meegenomen in de zorg. Te vaak handelt men vanuit een veronderstelling wat ik - als mantelzorger - kan, moet, wil en wat er met mij kan gaan gebeuren. Ik doel bij de laatste op de veronderstelling dat mantelzorg per definitie zwaar is. Als ik in mijn dagelijkse praktijk hierop in ga dan is vaak de reactie: "Ja, je hebt het nu misschien niet zwaar, maar dat wordt het wel." Het kost veel energie om hierop te reageren, ik zit me weer te verdedigen en het voelt alsof ik niet gehoord en begrepen word. Terwijl open vragen als Wat wil jij? Wat willen jullie? veel meer ruimte bieden om zelf na te denken wat er nodig is aan hulp om je eigen leven (opnieuw) in te richten.
    Het blijft essentieel dit bij professionals telkens onder de aandacht te brengen.
    Door dit - door mantelzorgers - bij studenten onder de aandacht brengen wordt het in de vorming van hun vakkennis - op de juiste manier geïntegreerd. Ik hoop van harte dat meer opleidingsinstituten in de zorg- en welzijnssector openstaan voor deze onmisbare kennis.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank je Marjo,
      Je voegt iets waardevols toe... het gaat er niet om in theorie te leren over mantelzorg. Het voegt zoveel meer toe als je mantelzorgers zelf over hun ervaringen laat vertellen. Dan gaat het leven, ze krijgen er een gevoel bij.

      Verwijderen

Een reactie posten