Het Zorgsyndroom


De afgelopen week werd ik er op verschillende plaatsen mee geconfronteerd…. mensen die denken dat iedereen eigenlijk geholpen moet worden. Ze bedenken  oplossingen voor mensen die zelf vaak nog geen weet hebben van hun probleem, laat staan van de omvang daarvan. Ze omringen je met goede zorgen en om de ‘onwetenden’ op hun probleem te wijzen hanteren ze instrumenten, om te meten wat daarvoor nog niet of nauwelijks te zien was. Namens hen worden politici en overheidsdienaren gewaarschuwd voor deze ‘problemen’ om geld te krijgen om het ‘probleem’ verder te onderzoeken en op te lossen. Ze creëren zo hun eigen werk. Allemaal omdat ze er van overtuigd zijn het beste met iedereen voor te hebben. Maar eigenlijk is het een 'ziekte' die we moeten verhelpen.
Symptomen
Je kunt mensen met het Zorgsyndroom eigenlijk heel gemakkelijk herkennen, maar omdat het vaak heel aardige en vriendelijk mensen zijn die gewoon doen wat er van ze gevraagd wordt, vallen ze niet zo op. Toch zijn er duidelijke symptomen:
  • staat altijd klaar voor een ander;
  • denkt in problemen en oplossingen voor de ander;
  • spreekt in termen van: “Hoe versterken we het sociale netwerk van de patiënt?” of  “We moeten mensen in hun ‘Eigen kracht’ zetten”;
  • noemt iemand die niet van hun goede zorgen gediend is een ‘zorgmijder’;
  • heeft vaak een verdikking boven aan de ruggenwervel omdat hij net als Atlas de last van hemel en aarde op zijn schouders draagt;
  • vindt ruzie maar niets;
  • slikt agressie in;
  • zorgt beter voor de ander dan voor zichzelf;
  • stelt (oneigenlijk) hoge eisen aan andere ‘helpers’;
  • is helemaal gelukkig als de ander dankbaarheid toont voor zijn goede zorgen;  
  • gaat bij gebrek aan dankbaarheid nog meer zijn best doen, wat uiteindelijk tot uitputting kan leiden.
Het Zorgsyndroom komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Veel mensen met het Zorgsyndroom werken in de sector Zorg en Welzijn.  

Hoe het werkt
Iemand met het Zorgsyndroom heeft behoefte aan liefde. Die liefde hoopt hij/zij te krijgen door liefde te geven. Liefde in de vorm van aandacht, hulp, verzorging. Maar niet iedereen zit op hun ‘liefde’ te wachten, dus hebben ze een probleem. Ze gaan dan manipuleren zodat de ander het gevoel krijgt het niet zelf te kunnen en hulp dan maar accepteert. Dan is degene met het Zorgsyndroom weer gelukkig want men is dankbaar voor zijn hulp. Er ontstaat een afhankelijkheidsrelatie met degene die hulp behoeft en beiden lijken ‘gelukkig’. Totdat degene die de hulp ontvangt zo sterk wordt dat hij zegt: “Ik heb jouw hulp niet meer nodig”. Dat voelt als afwijzing van liefde, de verzorgde is niet meer dankbaar en de persoon met het Zorgsyndroom gaat in eerste instantie nog meer zijn best doen. Ziet nog meer problemen om op te lossen. Dat alles als een schreeuw om aandacht. Als de aandacht uiteindelijk uitblijft, wordt hij zelf ziek. Krijgt fysieke klachten en heeft dan zelf zorg nodig. Zo houden mensen met het Zorgsyndroom elkaar bezig. Hé hebben we hier een uitdijende zorgsector?
Behandeling
Ziektes moet je in mijn ogen aan de bron bestrijden. Mensen met het Zorgsyndroom hebben een grote behoefte aan liefde van anderen omdat ze eigenlijk niet van zichzelf kunnen houden zonder de bevestiging van anderen. Ze zorgen daarom beter voor de ander dan voor zichzelf. Voor jezelf zorgen lijkt in hun ogen egoïstisch. Maar… wanneer ze leren luisteren naar hun eigen onderliggende behoeften, goed voor zichzelf leren zorgen, hun boosheid niet langer opkroppen maar directer leren op te komen voor zichzelf…. dan hoeven ze andere mensen niet langer onnodig op te zadelen met hun ‘goede zorgen’ om liefde te ‘kopen’.  Dan zullen die andere mensen hen uiteindelijk juist veel aardiger vinden, omdat ze zich niet meer overweldigd voelen door de ‘betuttel en dadendrang’ van degene met het Zorgsyndroom. Dit biedt ook de andere mensen ruimte om voor zichzelf te zorgen… op hun eigen manier. We zullen er allemaal beter van worden.
Relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen
Ik herken veel van de gevolgen van het Zorgsyndroom overal om mij heen. Mantelzorgers die maar zorgen en zorgen tot ze niet meer kunnen. Zorgprofessionals die zeggen dat mantelzorgers moeten worden ondersteund. Ja natuurlijk, zij zien als geen ander het risico van ‘zorgen’. Zorgprofessionals die hun banen zien verdwijnen als burgers meer voor elkaar gaan zorgen en roepen dat de kwaliteit van zorg in gevaar komt. Als men minder afhankelijk is van hun zorg, dan krijgen ze niet de waardering die ze zo nodig hebben. Burgers die roepen dat het allemaal niet goed komt, omdat ze afhankelijk zijn van die zorg. In veel gevallen zal dat echt zo zijn, maar de mate van afhankelijkheid valt te bezien. Veel afhankelijkheid is door het Zorgsyndroom gecreëerde afhankelijkheid. We hebben ons laten hospitaliseren. Buitenstaanders worden geweerd uit de zorgsector… ja, zij doorzien het mechanisme en dat is onplezierig. Overheidsorganisaties zijn de boeman want zij snappen er zogenaamd helemaal niks van.

In de zorgsector heerst een sterke hiërarchie. In de ogen van de specialist is een huisarts een ‘sul’. In de ogen van de dokter is de verpleegkundige iemand die doet wat hij zegt, dus met weinig denkvermogen. In de ogen van een verpleegkundige is een verzorgende iemand die er is voor de saaie routineklusjes en een mantelzorger is iemand die van de zorg niets weet want geen opleiding of té emotioneel betrokken.  Zorgvrijwilligers staan ook nog ergens… en burgers in het algemeen die elkaar helpen… die worden door instanties niet gezien en tellen niet mee.
Deze hele gesloten zorghiërarchie wordt in stand gehouden door BIG registratiesystemen, beroepsregels, protocollen etc. Deels heel erg prima, maar in mijn ogen heel erg doorgeschoten. De zorgsector is in haar eigen uiting van (naasten) liefde, de liefde kwijtgeraakt. Ik denk dat ze de hulp van buiten nodig heeft om de liefde weer te vinden.  Allereerst de liefde voor zichzelf.

Zorg voor de ander door allereerst goed voor jezelf te zorgen!

Reacties

  1. Hoewel ik veel herken in de zorgsyndroom/hiërchie beschouwing van mw. Cora vind ik het toch wat verdacht dat zij dit stuk juist nu, in deze tijd, publiceert. Immers menige politieke bestuurder, landelijk zowel als lokaal, meent zich gelardeerd met kretologie/vooronderstellingen van de aanwezigheid van "eigen kracht, zelfredzaamheid, burenhulp, burgerparticipatie, mantelzorgers, vrijwilligers", etc.etc. te kunnen permiteren om op alle deelterreinen van het Sociale Domein, met name Wmo/AWBZ,de meest besparende oplossingen te kunnen vinden (in deze bezuinigingstijd)waardoor het werkelijk beoogde compenseren zodanig in de knel komt dat werkelijk zorgbehoeftigen de dupe worden.
    Het zorgsyndroom was ten tijde van Charitas voor menige "liefdezuster" een belofte om een gouden stoel in de hemel te krijgen of heilig verklaard te worden (als geen verlaten kindjes waren, was moeder Theresia zulks nooit geluk)
    Met andere woorden; sinds de invoering van het kostwinnerschap (direct na WO II)hebben huishoudvrouwen zich opgeworpen als de "Zorgsters" voor een soortgelijke stoel binnen de familie/relatie e.d., waarop nu zelfs door de wetgevers en lagere uitvoerders hevig wordt gespeculeerd om de Nationale Begroting op orde te krijgen.
    Binnen de genoemde politieke contexten en het feit dat het zorgsyndroom al decennia bestaat (al dan niet gestuurd door de kerk of het soort geloof)vind ik de aangedragen argumenten van Cora voor de huidige ontwikkelingen in de zorg in het huidige tijdsgewricht teveel Maslow-achtig en ondersteuning voor de politieke ambtdragers en de voorgestane ontwikkelingen in de zorg.Wellicht wil Cora ook over die relatie nadenken.
    Een 76 jarige vrijwilliger Wmo-raad en voorzitter landelijk ouderenadviserings orgaan.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste meneer Anoniem, ik geef hier puur mijn eigen waarnemingen en inzichten weer, los van politieke wenselijkheid of kleur. Het woord 'eigen kracht' gebruikte ik al voordat ik hoorde van de eigenkrachtcentrale. Mijn kennismaking met dat concept was voor mij een verademing. Ik voelde me niet langer een eenling in mijn visie op 'leven'. Ik laat ieder vrij er vanuit zijn/haar eigen achtergrond en geschiedenis een mening over te vormen. Geen mens is hetzelfde, we hebben allemaal zo onze eigen behoeften en eigen kracht.

      Verwijderen
  2. peter van zanten14 september, 2013

    Hallo Cora, bij het lezen van je stuk schommelde ik wat tussen:
    Je hebt helemaal gelijk, laten we als "de zorgsector" niet Florence Nightingale uithangen en aanbieden waar niet om gevraagd wordt (of wat niet helpt of wat je meer voor jezelf dan voor de ander doet)en
    Cora, welke vervelende ervaringen met welke mensen hebben jij en Wim opgedaan dat ik je zo lees dat je door "de zorg" patriarchaal (of matriarchaal?)bent behandeld tegen je zin en met het verkeerde resultaat.
    Als je bedoelt dat vraaggerichter werken nog versterkt kan worden (t.o.v. aanbodgericht werken) , dat je - als beroepskracht of vrijwilliger - altijd moet reflecteren op je aanbod/hulp, dat het beter werkt te kijken naar wat iedereen afzonderlijk kan inbrengen dan naar hierarchie , dan kan ik je onderschrijven.
    groet Peter van Zanten

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Peter, je vraagt naar de ervaringen die Wim en ik hebben opgedaan die ik/wij als patriarchaal/matriarchaal hebben ervaren. Ik kan flauw zijn en je verwijzen naar mijn boek: 'Zorg jij of zorg ik?', maar ik ben niet de enige die regelmatig het gevoel heeft te moeten vechten tegen 'goede bedoelingen'. Het zit in de genen van onze maatschappij en dan minder bij de jongere generatie. Een voorbeeld: Uw man moet naar een verpleeghuis, u kunt niet 24/7 voor hem zorgen, dat houdt u niet vol. En stel dat het een jaar goed gaat en hij krijgt een longontsteking en sterft daaraan, dan is de klap zo groot voor u." Of, "Nee, u mag niet de trap oplopen dat is veel te gevaarlijk. Als u valt wil ik dat niet op mijn geweten hebben". Uitspraken van de fysiotherapeut hier thuis. Wim loopt desondanks nog steeds de trap op, en kan daardoor ook in andere situaties een trappetje oplopen. Ik help daarbij. Dat had niet meer gekund als hij dat niet thuis was blijven doen.
      En ook zelf ben ik niet geheel vrij van het zorgsyndroom. Maar ik ben er van aan het genezen, mede door Wim, die die ongevraagde bemoeizucht ook van mij niet duldt. Dat helpt mij het nog meer herkennen. Ook de winst voor beide partijen van het minimaal en niet ongevraagd zorgen.

      Verwijderen
  3. Rake observaties Cora. Hier geldt de basisregel dat mensen die (te) veel bezig zijn met de ander, vaak te weinig bezig zijn met zichzelf. Soms zelfs geven om te nemen. De nuance die ik nog wel wil aanbrengen, is dat de meesten hier niet bewust of vrijwillig voor gekozen hebben. Ze hebben zelf in hun jeugd geleerd/ervaren dat de enige manier om aandacht en liefde te krijgen, is in de behoeften van de anderen te voorzien. Helaas vraagt het meer dan bewustwording en een kloek besluit om dit syndroom los te laten. Het heeft immers wel gewerkt als overlevingsmechanisme. Maar er is hoop. Er zijn altijd mensen (ik krijg ze regelmatig als client) die hun gekwetste kind willen helen (al wisten ze dat misschien nog niet bij aanmelding). Daarmee verandert de dynamiek in hun relaties en het hele systeem. Door de jongste ontwikkelingen zullen nieuwe verhoudingen ontstaan en zal de zorgsector ook haar eigen overlevingsmechanismen moeten gaan onderzoeken en bijstellen. Dat kan tot frisse discussies leiden. En dat kan interessante gevolgen hebben voor de hierarchie.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Het grote dilemma voor Neoliberalen is :
    Wat is nu eigenlijk het verschil tussen "Je lot in eigen hand nemen" en "Aan je lot te worden overgelaten" ?

    In onze optiek is Vrijheid in haar uiterste consequentie onmenselijk wanneer ze niet aangevuld en ondersteund wordt door Broederschap en Solidariteit.

    Wanneer je je checklist wilt toepassen op ons, kijk dan onze Favoriete Tweets eens na :
    - https://twitter.com/OccupySchagen/favorites

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Juliette van Zuijlen17 september, 2013

    Beste Cora,

    Je vroeg: herken je dit? Nee, ik herken dit niet en zeker niet in de mate waarin jij het beschrijft. In de afgelopen 30 jaar waarin mijn man (en ik) in toenemende mate geconfronteerd werden met toenemende en ernstige beperkingen zijn we , naast enige bemoeizucht, vooral benaderd en ondersteund vanuit respect voor de wijze waarop wij invulling wilden en willen geven aan ons leven. Vooral in gesprek blijven met elkaar en met zorgverleners is mijns inziens heel belangrijk. Natuurlijk gaat dat niet altijd zonder slag of stoot of conflicten of frustraties. Maar het zorgsyndroom ben ik nog niet tegengekomen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Juliette, Dat je het niet herkent in de mate waarin ik het hier heb beschreven kan ik me voorstellen. Ik heb het her en der enigszins gechargeerd om het fenomeen te benoemen. Natuurlijk zijn er in de praktijk altijd nuances.
      Ik ben het met je eens dat het er om gaat vooral in gesprek te blijven met elkaar en met zorgverleners. Maar ook vandaag, op een conferentie van het steunpunt informele zorg Twente, waar een mooie mix van 90 mantelzorgers, professionals en vrijwilligers met elkaar in gesprek ging over hoe ze elkaar kunnen versterken in de hulp aan de zorgvrager bleek dat een open en evenwaardig gesprek tussen mantelzorgers en zorgprofs toch niet zo vanzelfsprekend is. Zowel mantelzorgers als professionals geven dit aan. De zorgvrijwilligers hebben ook veel meer te bieden dan wordt gezien. Ze willen allemaal wél. En om dat gesprek te openen heb ik gemeend het even heel scherp en ongenuanceerd neer te moeten zetten.
      Hartelijke groet,
      Cora

      Verwijderen
  6. Louis de Wit20 september, 2013

    Nee is geen grapje. Als je vind dat er mensen zijn waarvan je vind dat hun gedrag een persoonlijke stoornis inhoud met de kenmerken die je zo benoemd is een vermelding in de DSM toch op zijn plaats. Anders hebben we het toch over een bekend gegeven de ongevraagde dienstbaarheid. Daarin spelen ook wel persoonlijke factoren een rol.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Beste Louis, misschien moeten we de DSM juist eens wat opschonen i.p.v. uitbreiden? Anders doen we precies wat steeds gebeurt. Iemand signaleert een fenomeen, maakt zich er zorgen over en maakt er een ziekte/syndroom van om het op te lossen. Oplossen met pillen, therapieën of noem nog eens enkele behandelmethoden. Dat wou ik met de aanpak van het zorgsyndroom nou juist niet. Misschien dat we met bewustwording en bewustzijn al een hoop zelf kunnen veranderen? Je moet het in ieder geval zelf doen....

      Verwijderen

Een reactie posten